Komornik – kiedy może wszcząć działania i jakie są ich skutki prawne

Komornik może wszcząć działania wyłącznie po spełnieniu ustawowych warunków: na podstawie tytułu wykonawczego i wniosku wierzyciela. Od tej chwili powstają skutki prawne dla dłużnika, w tym zajęcie rachunków bankowych, wynagrodzenia do wysokości ustawowych limitów oraz możliwość zajęcia ruchomości i nieruchomości. Dłużnik ma prawo do środków zaskarżenia oraz ochrony przed egzekucją niedopuszczalną. Poniżej zebrano najważniejsze informacje, wynikające z przepisów postępowania cywilnego oraz ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.

Przeczytaj również: Jakie kroki podjąć po wypadku komunikacyjnym, aby uzyskać odszkodowanie?

Podstawa do wszczęcia egzekucji: tytuł wykonawczy i wniosek wierzyciela

Egzekucję wszczyna się na wniosek wierzyciela, a nie z urzędu. Do wniosku dołącza się tytuł wykonawczy (np. prawomocny wyrok sądu z klauzulą wykonalności). Bez ważnego tytułu wykonawczego komornik nie podejmie czynności egzekucyjnych.

Przeczytaj również: Pośrednicy finansowi a edukacja klientów na temat produktów bankowych

Wierzyciel wskazuje sposób egzekucji (np. z rachunku bankowego, z wynagrodzenia, z ruchomości czy z nieruchomości). Komornik działa w granicach wniosku oraz przepisów prawa, jako urzędnik państwowy działający przy sądzie rejonowym.

Przeczytaj również: Jak usługi księgowe pomagają w zarządzaniu kosztami przedsiębiorstwa?

Zakres dopuszczalnych czynności egzekucyjnych

Po otrzymaniu wniosku i tytułu wykonawczego komornik może prowadzić egzekucję z różnych składników majątku dłużnika. Do najczęstszych należą: zajęcie wynagrodzenia, zajęcie rachunku bankowego, zajęcie ruchomości oraz zajęcie nieruchomości. W sprawach niepieniężnych możliwe jest wykonanie obowiązków o charakterze niepieniężnym (np. opróżnienie lokalu – zgodnie z orzeczeniem sądu).

Komornik może także podejmować czynności towarzyszące, takie jak doręczanie korespondencji sądowej, sporządzenie spisu inwentarza czy poszukiwanie majątku dłużnika w ramach przepisów. Wszystkie czynności podlegają nadzorowi sądu.

Skutki prawne zajęć dla dłużnika

Z chwilą dokonania zajęcia powstają konkretne ograniczenia finansowe. Dłużnik nie może rozporządzać zajętym składnikiem majątku (np. wypłacać środków z zajętego rachunku). Osoby trzecie (np. bank, pracodawca) mają obowiązek wykonania wezwania komornika, w przeciwnym razie grożą im sankcje.

W przypadku zajęcia pensji obowiązują limity potrąceń. Co do zasady przy świadczeniach pieniężnych można potrącić do 3/5 wynagrodzenia, z zachowaniem kwot wolnych przewidzianych w Kodeksie pracy i przepisach szczególnych. Świadczenia w całości lub częściowo wyłączone spod egzekucji (np. niektóre świadczenia socjalne) nie podlegają zajęciu.

Zajęcie nieruchomości: warunki i przebieg

Zajęcie nieruchomości jest możliwe tylko w ramach toczącej się egzekucji i na podstawie tytułu wykonawczego. Po zajęciu dokonuje się opisu i oszacowania, a informacja trafia do właściwych rejestrów. Następnie może zostać wyznaczona licytacja, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.

Dłużnik i uczestnicy postępowania mogą brać udział w czynnościach, składać wnioski i zastrzeżenia. Na poszczególne postanowienia przysługuje środek odwoławczy, jeśli przepisy tak stanowią.

Prawa i środki ochrony dłużnika

Dłużnik ma prawo do informacji o stanie sprawy, przeglądu akt oraz wnoszenia środków zaskarżenia przewidzianych w przepisach. Jeżeli egzekucja jest prowadzona w zakresie niedopuszczalnym (np. tytuł nie obejmuje danej osoby lub świadczenia), przysługuje powództwo przeciwegzekucyjne rozpoznawane przez sąd.

Na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego właściwego dla komornika. Wniesienie skargi nie zawsze wstrzymuje czynności – decyzję podejmuje sąd. W praktyce warto wskazywać konkretne uchybienia (np. wadliwe doręczenie, przekroczenie zakresu zajęcia).

Obowiązki dłużnika i osób trzecich

Dłużnik ma obowiązek współdziałania w zakresie niezbędnym do prawidłowego toku postępowania, w tym udzielania informacji, stawiennictwa na wezwanie, umożliwienia przeprowadzenia czynności. Utrudnianie egzekucji może skutkować sankcjami przewidzianymi w ustawie.

Osoby trzecie, takie jak banki i pracodawcy, wykonują zajęcia niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia. Niewykonanie obowiązków może rodzić odpowiedzialność określoną w przepisach.

Czas trwania i zakończenie egzekucji

Czas prowadzenia egzekucji zależy od rodzaju świadczenia, sytuacji majątkowej dłużnika oraz wskazanych sposobów egzekucji. Co do zasady czas egzekucji nie jest z góry ograniczony – postępowanie trwa do zaspokojenia roszczenia lub do umorzenia.

Umorzenie egzekucji może nastąpić m.in. na wniosek wierzyciela, po całkowitej spłacie świadczenia albo w innych przypadkach wskazanych w przepisach (np. bezskuteczność egzekucji). O umorzeniu zawiadamia się uczestników postępowania.

Najczęstsze pytania: dialog informacyjny

• Kiedy komornik może zająć wynagrodzenie? Po wszczęciu egzekucji i doręczeniu pracodawcy zawiadomienia o zajęciu, z zachowaniem ustawowych limitów potrąceń i kwot wolnych.
• Czy każdy rachunek bankowy podlega zajęciu? Zajęcie może objąć rachunek bankowy, ale środki wyłączone spod egzekucji (np. część świadczeń socjalnych) powinny pozostać nienaruszone zgodnie z przepisami.
• Jak wstrzymać egzekucję, jeśli tytuł jest błędny? Należy rozważyć skargę na czynność komornika lub powództwo przeciwegzekucyjne w sądzie, wskazując podstawę prawną i dowody.
• Czy komornik może wejść do mieszkania? Jeżeli przepisy przewidują taką możliwość dla dokonania zajęcia ruchomości lub przeprowadzenia innych czynności w toku egzekucji, komornik działa w granicach prawa i pod nadzorem sądu.

Właściwość miejscowa i kontakt z kancelarią

Czynności egzekucyjne wykonuje komornik sądowy działający przy właściwym sądzie rejonowym, z uwzględnieniem przepisów o właściwości i ewentualnych wyborach komornika tam, gdzie ustawa na to pozwala. Informacje kontaktowe oraz zasady obsługi interesantów są publikowane na stronie komornika.

Informacje o właściwości miejscowej oraz godzinach przyjęć można znaleźć u konkretnego komornika, np. komornik w Porębie. Treści mają charakter informacyjny i nie stanowią porady prawnej.

Najważniejsze obowiązujące zasady etyczne i prawne

Komornik jest przedstawicielem władzy publicznej, działa na podstawie ustawy i podlega nadzorowi prezesa sądu rejonowego oraz kontroli sądowej. Nie jest firmą windykacyjną. Wszystkie czynności muszą respektować prawa i godność uczestników postępowania, a także ograniczenia wynikające z przepisów (np. katalog świadczeń wyłączonych spod egzekucji).

Wszelkie działania mają charakter urzędowy, a ich celem jest wykonanie orzeczeń i tytułów wykonawczych zgodnie z prawem. Uczestnicy postępowania mogą korzystać z przysługujących środków ochrony prawnej.